21 mei 2025
CyberweerbaarheidsLAB: gedragsonderzoek als sleutel tot digitale weerbaarheid
Het gloednieuwe CyberweerbaarheidsLAB van Hogeschool Saxion, gevestigd in het Centrum voor Veiligheid en Digitalisering (CVD) in Apeldoorn, is een unieke onderzoeksomgeving waarin menselijk gedrag rond digitale risico’s centraal staat. In dit lab draait het om gedragsmetingen, uitgevoerd in een veilige, realistische setting. “We willen weten wat mensen écht doen, niet wat ze denken dat ze doen,” zegt Ynze van Houten, een van de onderzoekers achter het lab. “Veel mensen overschatten hun digitale vaardigheden, bijvoorbeeld als het gaat om het herkennen van phishing. In ons lab kunnen we dat nu objectief meten.”
Van zelfbeeld naar feitelijk gedrag
Waar traditioneel onderzoek vaak vertrouwt op zelfrapportage (“Zou jij een phishingmail herkennen?”), gaat het CyberweerbaarheidsLab een stap verder. De onderzoekers registreren daadwerkelijk gedrag, bijvoorbeeld door deelnemers e-mails te laten beoordelen terwijl hun kijkgedrag wordt gevolgd via een eyetracker. Ook wordt gekeken naar onbewuste reacties zoals stress. Deelnemers krijgen vervolgens directe feedback: wat ging goed, waar ging het mis en wat kunnen ze leren?
Deze aanpak levert niet alleen betere inzichten op, maar vormt ook de basis voor het ontwikkelen van evidence-based interventies: trainingen en tools die daadwerkelijk bijdragen aan digitale weerbaarheid.
Een lab dat meegroeit met de praktijk
Het lab is ontworpen volgens de principes van design thinking. Dat betekent dat het lab zélf ook als een prototype wordt gezien: flexibel, gebruiksvriendelijk en voortdurend in ontwikkeling. Onderzoekers, studenten én partners binnen het CVD-netwerk kunnen het lab gebruiken en mede vormgeven.
“We zien het lab als een instrument voor en door het netwerk,” aldus Van Houten. “Partners kunnen vragen, kennis of expertise aandragen. Samen ontwerpen en testen we interventies die direct toepasbaar zijn in de praktijk.”
Het lab is bovendien mobiel inzetbaar: met een mobiele opstelling kunnen experimenten en trainingen ook op locatie worden uitgevoerd — ideaal voor bijvoorbeeld overheidsorganisaties, bedrijven of onderwijsinstellingen.
Onderzoekslijnen en ambities
Het lab ondersteunt de drie onderzoekslijnen van het lectoraat Online Weerbaarheid:
- Cyberweerbare burgers, met aandacht voor kwetsbare groepen zoals jongeren, senioren en mensen met een licht verstandelijke beperking;
- Cyberweerbare organisaties, gericht op mkb, overheden en andere publieke en private instellingen;
- Digitaal samenleven, met focus op thema’s als desinformatie, online haat en maatschappelijke polarisatie.
De komende tijd wordt het lab verder ingericht en getest. Tijdens de Saxion Research Conference op 20 mei presenteerde het team al een eerste demo, gericht op het herkennen van phishingmails. “Dat experiment helpt ons om procedures en meetopstellingen te testen,” zegt Van Houten. “En straks gaan we aan de slag met thema’s als victim blaming en desinformatie.”
Samenwerken aan impact
Het lab is ontwikkeld om praktijkgericht onderzoek te versterken en concrete impact te maken op de cyberweerbaarheid van mensen en organisaties. Daarbij sluit het naadloos aan op de missie van het CVD: Nederland digitaal veiliger maken door met en van elkaar te leren.
Ben jij partner binnen het CVD-netwerk en wil je meewerken aan vernieuwend gedragsgericht onderzoek of effectieve interventies? Neem contact op met het CyberweerbaarheidsLab via y.a.vanhouten@saxion.nl
Op de foto: Het LAB-team: Ynze van Houten, Yorinde Zomer-Bouwhuis, en Thijs van Beek
